Πάνω από 35 χρόνια γράφετε… Γιατί γράφετε; Τι σας ώθησε και τι σας ωθεί, ώστε ακόμη να συνεχίζετε να γράφετε;

Αυτό είναι ένα συνηθισμένο ερώτημα σε συγγραφείς… Κατ’ αρχήν γράφω, γιατί έτσι εκφράζομαι και μπορώ να επικοινωνώ με τους ανθρώπους που εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος με μένα που έχουν ανησυχίες κι ευαισθησίες παρόμοιες με τις δικές μου. Το γράψιμο αναζητεί αποδέκτες. Αλλιώς τα κείμενα μένουν στο συρτάρι. Εμένα μου αρέσει ιδιαίτερα η έρευνα. Και πολλά από τα έργα μου είναι προϊόν προσωπικής έρευνας και μελέτης, κυρίως πάνω στα μεγάλα μεταφυσικά θέματα και προβλήματα, αυτά που απασχολούν όλους σχεδόν τους ανθρώπους, όπως: Ποιοι είμαστε, από πού προήλθαμε, πώς πρέπει να ζούμε, πού πάμε… Βέβαια, αυτά απασχόλησαν και απασχολούν τις μεγάλες διάνοιες χωρίς να έχουν δοθεί ικανοποιητικές και οριστικές απαντήσεις. Εγώ από νωρίς προσανατολίστηκα στον χριστιανικό υπαρξισμό του τύπου του Μπλεζ Πασκάλ και Κίρκεγκαρντ, χωρίς να είμαι θρησκόληπτος. Ένα μεγάλο μέρος της θεματογραφίας μου ασχολείται με ζητήματα μεταφυσικά, και μάλιστα, υπεράσπισης του χριστιανισμού, στην αγνή, πρωταρχική μορφή του όπως τη δίδαξε ο Ιησούς Χριστός και οι μαθητές του. Το έκανα αυτό από προσωπικό ενδιαφέρον, αλλά και γιατί διαπίστωσα ότι, υπάρχει μεγάλη άγνοια, σύγχυση, αλλά και άρνηση γύρω από τα θέματα αυτά, παρόλο που όλοι λέγονται χριστιανοί. Δυστυχώς οι περισσότεροι είναι χριστιανοί της ταυτότητας και όχι του βιώματος. Πρέπει να το αναγνωρίσει κάποιος αυτό. Είναι μια οδυνηρή αλήθεια.

Παράλληλα, ασχολήθηκα από νωρίς και με τη λογοτεχνία. Αρχικά με την ποίηση, από το 1985 που έβγαλα πιλοτικά, κάποια ποιήματά μου πρωτόλεια, με τον τίτλο Φωτοτροπισμός, και στη συνέχεια με άλλες συλλογές, όπως Σύφλογο (ερωτική ποίηση) με το φιλολογικό ψευδώνυμο Άγγελος Δημητρίου, Μέθεξη (μεταφυσική ποίηση), Κριτήρια επιλογής και επιλογή κριτηρίων (γνωμική ποίηση), Τρίστιχα και χάι-κου, Ψυχής πέρατα (ανάτυπο από το περιοδικό Πόρφυρας), Φεγγαροκουβέντες και γρίφοι της άμμου (2017) και Terra Amata (2019). Παράλληλα ασχολήθηκα και με την πεζογραφία. Έγραψα διηγήματα. Προηγήθηκε ένα υβριδικό κείμενο, το «Ανεξερεύνητος Θεός», που κινείται ανάμεσα στο διήγημα και το δοκίμιο, και θέτει το πρόβλημα της θεοδικίας, γιατί υπάρχει κακό και καταστροφές στη φύση, με τον διάλογο τριών συνομιλητών. Μετά βγήκε Ο Άνθρωπος της σκιάς (2016), με διηγήματα που έχουν το στοιχείο του παράξενου και του μυστήριου και τώρα, πρόσφατα Τα πιόνια στη σκακιέρα του Έρωτα, από τις εκδόσεις Φιλάτος και τα δύο.

Εκκρεμεί και μία τρίτη συλλογή διηγημάτων μου όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου…

Αλλά ίσως, εκείνο που με χαρακτηρίζει περισσότερο είναι νομίζω το δοκίμιο. Έχω γράψει 3 τόμους δοκιμίων, το Εικονολάτρες και Λεξιμάχοι (2001), Οι κλητοί και εκλεκτοί (2004) και Ανάμεσα σε 2 αιώνες (2008). Είναι δοκίμια προβληματισμού σε ποικίλα θέματα. Το Οι κλητοί και εκλεκτοί αναφέρεται σε μεγάλες προσωπικότητες της λογοτεχνίας και φιλοσοφίας.

Ήσασταν επί 35 συναπτά έτη δικηγόρος της μάχιμης δικηγορίας στη Θεσσαλονίκη, με σπουδές στο Α.Π.Θ. και στο Tübingen της Γερμανίας. Τι προσέφερε η νομική επιστήμη στη θητεία σας στα γράμματα και στις τέχνες;

Η νομική επιστήμη είναι μια πολύ απαιτητική επιστήμη. Δεν είναι μόνο η εκμάθηση νόμων. Είναι η εκγύμναση της σκέψης ώστε να σκέπτεται λογικά, μεθοδικά, απαιτητικά. Να ζητά αποδείξεις για κάθε ισχυρισμό. Αυτό με βοήθησε πολύ στα έργα μου τα μεταφυσικά, και γενικότερα στο ερευνητικό μου σκέλος. Παράλληλα, όμως, με βοήθησε να εκφράζομαι σ’ όλα τα έργα μου νομίζω λιτά και περιεκτικά, αποτασσόμενος κάθε τι το περιττόν… Γι’ αυτό ο παρατηρητικός αναγνώστης θα δει ότι είμαι κατ’ εξοχήν μινιμαλιστής τόσο στην ποίηση όσο και στον πεζό λόγο. Τα ποιήματά μου είναι ολιγόστιχα. Σπάνια ξεπερνούν τους 15 στίχους. Γι’ αυτό και έχω βγάλει δύο συλλογές με τρίστιχα και χάι-κου. Τα δοκίμιά μου ως εκ της φύσεώς τους είναι περιεκτικά. Παρόμοια και τα διηγήματα είναι ολιγοσέλιδα. Μέχρι τώρα δεν ασχολήθηκα με το μυθιστόρημα που είναι πολύ της μόδας, αφού πολλά απ’ αυτά γράφονται μάλιστα κατά παραγγελίαν εκδοτικών οίκων, και απευθύνονται τα περισσότερα σε ανθρώπους που διαβάζουν μεν, αλλά δε θέλουν να κουράσουν και πολύ το μυαλό τους. Αυτά γίνονται και μπεστ-σέλερ. Έχουν το πλεονέκτημα της ελκυστικής γραφής και της ελαφράδας, που βοηθάει κάποιον/α, απλά να ξεχνιέται. Στη σεζλόνγκ της πλαζ. Να ‘τρώει’ ο αναγνώστης χωρίς να θρέφεται, ούτε να ευαισθητοποιείται. Χρέος μου είναι πάντως εδώ να υπενθυμίσω ότι, οι δύο μεγάλοι μας Νομπελίστες, Σεφέρης και Ελύτης, υπήρξαν νομικοί (όχι φιλόλογοι) και πολλοί άλλοι σπουδαίοι νεοέλληνες λογοτέχνες όπως ο Καζαντζάκης, ο Σαμαράκης, ο Καρούζος, υπήρξαν άνθρωποι με νομική παιδεία. Είχα κάνει κάποτε και διάλεξη με θέμα: Νεοέλληνες νομικοί Λογοτέχνες, στον Δ.Σ.Θ. και ίσως τη δημοσιεύσω στο μέλλον, ξαναδουλεμένη, βέβαια…

Το έργο σας περιλαμβάνει θέματα μεταφυσικά – θρησκευτικά, όπως, Βίβλος, ένα βιβλίο επαναστατικό, Το στοίχημα του Πασκάλ, Το μυστήριο του κακού, Ιησούς ο ποιητής των ποιητών, Ντόκινς vs Ιησούς, αλλά και θέματα ερωτικά, όπως δοκίμια γύρω από τον έρωτα, την ερωτική ποίηση των αρχαίων Αιγυπτίων, το περίφημο Άσμα Ασμάτων, ερωτικά ποιήματα όπως Terra Amata, και το πρόσφατο βιβλίο σας με διηγήματα «Πιόνια στη σκακιέρα του έρωτα». Μπορεί να εναρμονισθεί το θρησκευτικό στοιχείο με το ερωτικό; Το ερωτώ αυτό γιατί σε κάποιους θρησκευτικούς κύκλους ο έρωτας είναι ταμπού ή θέμα αποβλητέον…

Απάντηση στο ερώτημά σας αυτό δίνει ο αφορισμός μου που έγραψα πριν από χρόνια στο βιβλίο μου Κριτήρια επιλογής και επιλογή κριτηρίων: «Όσο μπορεί να ξεριζώσει κανείς τον έρωτα από τις ανθρώπινες καρδιές, άλλο τόσο μπορεί να ξεριζώσει και τον έρωτα προς το θείον». Λοιπόν, υπάρχει μια μεγάλη παρανόηση γύρω από τα δύο αυτά θέματα που την έχει επιτείνει αφ’ ενός μεν η απαράδεκτη θρησκοληψία αφ’ ετέρου δε, η πολεμική των αρνητών του χριστιανισμού, π.χ. Νίτσε, Μισέλ Ονφραί, Ντόκινς κ.άλλ. Ο έρωτας στη Βίβλο και στον Ιουδαιο-χριστιανισμό, δεν είναι κάτι το ταμπού ή κάτι το απαγορευμένο. Έχω γράψει δοκίμιο σχετικά με το θέμα αυτό, υπάρχει στην ιστοσελίδα μου… Στη Βίβλο υπάρχει ολόκληρο βιβλίο, το Άσμα Ασμάτων, που εξυμνεί τον έρωτα στην αγνή του μορφή. Υπενθυμίζω ότι οι ιερείς στον αρχαίο Ισραήλ ήταν παντρεμένοι, και τεκνοποιούσαν. Σε όλους είναι γνωστό ότι οι νεόνυμφοι περνούν το μήνα του μέλιτος, αλλά στην Εβραϊκή Βίβλο γίνεται λόγος για έτος του μέλιτος! Ο Ιησούς καταφάσκει στο γάμο και τον ευλογεί, το ίδιο ολόκληρη η Καινή Διαθήκη και οι συγγραφείς της. Βέβαια, αναφέρονται σε μακροχρόνια μονογαμική σχέση, όχι σε επιπόλαιες σχέσεις και εναλλαγές ερωτικών συντρόφων.

Ατυχώς, μετά τον 2^ο αι. μ.Χ., και ιδιαίτερα από τον 3^ο, εισχώρησαν στην εκκλησία αντιλήψεις Μανιχαϊστικές και αυτές των Γνωστικών, και έτσι, σιγά-σιγά, με την επικράτηση και του ρεύματος του μοναχισμού, θεωρήθηκε ο έρωτας ως αμαρτωλός, υποτιμήθηκε η γυναίκα, υποβιβάστηκε το σώμα, και δόθηκε αξία μόνο στην άυλη ψυχή, με την επίδραση ιδιαίτερα πλατωνικών απόψεων, διχοτομήθηκε ο άνθρωπος, και έφθασε να ζει μέσα τραγικά αδιέξοδα… Να θεωρεί την ερωτική επιθυμία και τον έρωτα γενικότερα, αναγκαίο κακό, ή αναγκαίο μόνο για γάμο και την παιδοποιία… Αλλά, ήδη, από τον 4^ο αιώνα μ.Χ. ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος είχε επισημάνει: «Ο Θεός εγκατέσπειρε τους έρωτες»… Άρα, ο έρωτας, έχει θεία προέλευση, αλλά βέβαια λόγω των εκρηκτικών του δυνάμεων χρειάζεται κάποιον έλεγχο, κάποια χαλιναγώγηση γιατί είναι απείθαρχο συναίσθημα. Έχει κάτι το αγγελικό αλλά και το δαιμονικό μαζί ο έρωτας, παρά τον Αφορισμό του Πασκάλ ότι δεν πρέπει να αποκλείσουμε τη λογική από τον έρωτα. Έχω γράψει κι ένα διήγημα με τον τίτλο «θείος έρωτας» που εμπεριέχεται στη συλλογή, όπου δείχνω τη σύγκρουση μεταξύ καλογερίστικης νοοτροπίας και της σύγχρονης αντίληψης. Γενικά, με το βιβλίο μου Πιόνια στη Σκακιέρα του έρωτα, παίρνω θέση υπέρ του έρωτα, αφού είναι ένα πανίσχυρο αρχέγονο ορμέμφυτο που κατακλύζει τον άνθρωπο. Αλλά απ’ την άλλη, δείχνω και τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της ερωτικής ασυδοσίας που χαρακτηρίζει την εποχή μας, γιατί όπως και να το κάνουμε, ο έρωτας είναι μια απατηλή μορφή εγωιστικής αγάπης. Λέμε ότι κάποιον ή κάποια τον/την αγαπάμε ερωτικά, αλλά άμα μας απογοητεύσει, ή άμα θίξει θανάσιμα τον εγωισμό μας, ή δε μας (εξ)υπηρετεί, τον αφήνουμε στα κρύα του λουτρού… ή ερχόμαστε σε αντιπαράθεση μαζί του ή σε φοβερή διαμάχη.

Ο έρωτας, λοιπόν, δεν είναι μόνο αγάπη όπως εμφανίζεται με την ρομαντική του εκδοχή σε Άρλεκιν και παρα-λογοτεχνίες… Είναι αγάπη, ασφαλώς την εμπεριέχει. Αλλά είναι ταυτόχρονα ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που περιλαμβάνει ετερόκλητα στοιχεία: πόθο, πάθος, κτητικότητα, ζήλια, αντιπαλότητα, πόνο, προδοσία και μίσος ακόμη. Είναι γνωστό ότι πρώην εραστές, μπορεί να φτάσουν αν πληγώσει ο ένας τον άλλον ανεπανόρθωτα, να αλληλομισιούνται θανάσιμα, και να προχωρούν σε πράξεις αλληλοεξόντωσης. Αυτά τα συναισθήματα και τις καταστάσεις τα παρουσιάζω με τη λογοτεχνική μορφή ιστοριών – διηγημάτων – εμπνευσμένων κυρίως, από τη δικηγορική μου εμπειρία – στο τελευταίο μου αυτό βιβλίο «Πιόνια στη Σκακιέρα του Έρωτα» όπου δείχνω ότι οι άνθρωποι σήμερα προτιμούν τα εύκολα. Αλλά ο έρωτας, ποτέ δεν ήταν εύκολος. Γι’ αυτό οι σύγχρονοι άνθρωποι αποφεύγουν τον έρωτα και καταφεύγουν στους… έρωτες. Έτσι, όμως, αντί για την ευτυχία που επιδιώκουν εισπράττουν κενότητα και δυστυχία. Γι’ αυτό σε αρκετά διηγήματα εμφανίζεται εμμέσως, πλαγίως, ο ψυχαναλυτής ή ο ψυχολόγος, ως αρωγός… Στα διηγήματά μου παρουσιάζονται χαρακτήρες που βρίσκονται σε συγκρουσιακή σχέση: με τον εαυτό τους ή τους άλλους. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι στη σκακιέρα του έρωτα είναι οι παίχτες, ενώ αυτοί είναι τα πιόνια του. Και ο έρωτας παντοδύναμος, καγχάζει μαζί τους, και τους κινεί σαν παιδικά αθύρματα όπου εκείνος θέλει… όταν θέλει, αν το θέλει…

Τα εκθέτω όλα αυτά συμπυκνωμένα και στο δοκίμιό μου «Το τραγικό στοιχείο στον έρωτα» που μπορεί να βρεθεί στην ιστοσελίδα μου. Τα διηγήματα είναι μια άλλη μορφή, μια άλλη εκδοχή του ίδιου μοτίβου, της ίδιας κατάληξης, όπου καταλήγει ο μεγάλος Ισπανός στοχαστής Μιγκέλ ντε Ουναμούνο. Τον αφορισμό του τον έχω ως μότο, μαζί με αυτό του Έριχ Φρομ και δύο άλλων. Λέει ο Ουναμούνο: «Ο έρωτας είναι παιδί της αυταπάτης και πατέρας της απογοήτευσης. Οι εραστές είναι τύραννοι και σκλάβοι μαζί. Υποφέρουν απ’ τη χαρά τους και χαίρονται από τον πόνο τους». Αλλά και ο Έριχ Φρομ είναι εξίσου αποκαλυπτικός: «Η ερωτική αγάπη είναι ίσως ο πιο απατηλός τύπος αγάπης που υπάρχει… Η αγάπη των ερωτευμένων είναι ένας εγωισμός εις διπλούν». Εγώ καταλήγω στο ότι, μέσα από το ερωτικό πάθος, εκείνο που καθαρά διαφαίνεται είναι ότι το μοναδικό κίνητρο του έρωτα είναι η αγάπη του εαυτού μας, το L’ amour Propre. Ο ερωτευμένος είναι ερωτευμένος περισσότερο με τον… έρωτα, παρά με ένα άλλο πρόσωπο…

Λίγο απαισιόδοξα ακούγονται όλα αυτά, αλλά εν πάση περιπτώσει, ας πάμε σε ένα άλλο θέμα: Αυτή η πολυμέρειά σας κατά την άποψή σας, λειτουργεί υπέρ ή κατά της πνευματικής σας παραγωγής;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που κατά καιρούς με έχει απασχολήσει κι εμένα. Κοιτάξτε, υπάρχουν συγγραφείς που εκφράζονται με τον ίδιο σχεδόν τρόπο με το ίδιο μέσον. Γράφουν π.χ. μόνο ποίηση ή μόνο πρόζα. Ή, είναι κριτικοί λογοτεχνίας. Καλλιεργούν ένα είδος μόνο. Και έτσι έγιναν γνωστοί με το είδος που επέλεξαν. Υπάρχουν όμως και άλλοι, θα έλεγα αρκετοί, που εκφράζονται με ποικιλομορφία, γιατί έτσι τους βγαίνει, έτσι νιώθουν, ή γιατί θέλουν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους σε διάφορους τομείς. Είναι σαν τα ορμητικά νερά που όταν τα φράξεις απ’ τη μια, βρίσκουν διέξοδο από την άλλη… Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πολυμερισμός διασπά τις δυνάμεις, ενώ αν κάποιος έχει ιδιαίτερο ταλέντο π.χ. στην πρόζα, ή μόνο στην ποίηση και παραμείνει εκεί, θα αποδώσει περισσότερο.

Εγώ, καλώς ή κακώς, ανήκω στους πλουραλιστές – πολυμεριστές, γιατί έτσι μου βγαίνει, και νομίζω ότι έτσι υπηρετώ το λόγο και την τέχνη καλύτερα. Από μικρός ασχολούμουν με τη ζωγραφική και αργότερα με τη φωτογραφία. Συμμετείχα σε ομαδικές κυρίως εκθέσεις. Έκανα και ένα πάντρεμα της ερευνητικής μου δραστηριότητας με τη φιλοσοφική μου διάθεση μέσω δοκιμίων, αλλά γράφω κατά καιρούς και λογοτεχνία. Δεν είναι παράξενο αυτό… Μπορώ να σας κατονομάσω αρκετούς μεγάλους συγγραφείς που ήταν ταυτόχρονα και ποιητές, πεζογράφοι, κριτικοί, δοκιμιογράφοι και απολογητές. Θα αρκεστώ σε δύο: στον Τζ. Τσέστερτον και στον Κλάιβ Στέηπλ Λιούις. Αυτοί βέβαια, έμειναν γνωστοί κυρίως από μια πτυχή του έργου τους. Ο Λιούις π.χ. είναι γνωστός ως ο συγγραφές του Χρονικού της Νάρνια, ένα έργο που μάγεψε μικρούς και μεγάλους κι έγινε και ταινία, αλλά, κυρίως, ως απολογητής του Χριστιανισμού, παρόλο που έγραψε κριτικά δοκίμια και ποίηση. Ο Τσέστερτον πάλι είναι γνωστός ως φιλόσοφος και κριτικός λογοτεχνίας, αλλά και συγγραφέας αστυνομικών νουβελών με ήρωά του τον ντεντέκτιβ Πατέρα Μπράουν. Ωστόσο, ταυτόχρονα, καλλιέργησε και την απολογητική, ένα έργο που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Πάντως, σκεφτείτε ότι έγραψε 80 βιβλία, εκατοντάδες ποιήματα, 4000 δοκίμια, 200 διηγήματα… Αλλά και ο Λιούις δεν πάει πίσω, με δεκάδες έργα. Απορεί κανείς με τέτοιους ανθρώπους… Που βρήκαν το χρόνο και τη δύναμη να κάνουν ένα τέτοιο τιτάνιο έργο. Παρόμοια, μεγάλο πλουραλισμό έδειξαν σπουδαίοι συγγραφείς, όπως π.χ. ο Ζαν-Ζακ Ρουσώ, ο Γκαίτε, οι νομπελίστες T.S. Elliot, Octavio Paz, ο δικός μας Νίκος Καζαντζάκης και τόσοι άλλοι που δεν είναι ανάγκη να σας αναφέρω εδώ. Είναι γνωστοί.

Μια τελευταία ερώτηση. Τι καινούριο ετοιμάζετε; Γιατί σίγουρα απ’ ό,τι ξέρω ετοιμάζετε…

Όπως προανήγγειλα όταν γιόρτασα τα 35 χρόνια παρουσίας μου στο λόγο και την τέχνη, πριν από 3 χρόνια, έχω στα σκαριά και υπόψη μου άλλα 7 βιβλία τα οποία συν Θεώ θέλω να ολοκληρώσω και να δημοσιεύσω. Στο σύνολο, δηλαδή, 30! Κατ’ αρχάς είναι μια συλλογή γνωμικών – αφορισμών με τίτλο Η αποστροφή και η εκτροπή, ένα απολογητικό έργο με θέμα τον Αντίχριστο του Νίτσε, που είναι ήδη έτοιμα. Όπως έτοιμες είναι και μία ποιητική συλλογή και μία συλλογή διηγημάτων. Αν ο Θεός μου χαρίσει χρόνια και υγεία, έχω σκοπό να ολοκληρώσω και μια μελέτη μου για τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας που την έγραψα, αλλά νέο υλικό συνεχώς με υποχρεώνει σε συμπληρώσεις και διορθώσεις, και να δημοσιεύσω και τα τελευταία δοκίμιά μου με τίτλο Η κυβεία (=αυταπάτη) των ανθρώπων. Αυτόν τον καιρό γράφω με τον εγκλεισμό λόγω κορωνοϊού και κάτι άλλο, αλλά καλύτερα, να το αφήσουμε για έκπληξη όταν το ολοκληρώσω, αν το ολοκληρώσω… Θα ήθελα να γράψω κι ένα ιστορικό μυθιστόρημα αλλά θυμάμαι το ωραίο ρητό του Παροιμιαστή: «Είναι πολλαί αι βουλαί εν τη καρδία του ανθρώπου· η βουλή του Κυρίου όμως αυτή θέλει μείνει». Οπότε βλέπουμε… Αν ο Θεός επιτρέψει, κι εγώ βρω τη δύναμη, θα το γράψω κι αυτό. Ο χρόνος θα δείξει τι θα μείνει, τι αξίζει να μείνει, και θ’ αντέξει στη λαίλαπά του, και τι θα κρατήσουν οι αναγνώστες του μέλλοντος…

Σας ευχαριστώ πολύ κ. Τσινικόπουλε.

ISBN	978-960-658-046-8
ΣΕΛΙΔΕΣ	254
ΕΚΔΟΣΗ	1η
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ	Δημήτρης Τσινικόπουλος
ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΟΥ	Πολυτελής έκδοση με μαλακό εξώφυλλο, τυπωμένη σε σαμουά χαρτί
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ	Λογοτεχνία & Δοκίμιο | Συλογή διηγημάτων