Άννα Παππά
δασκάλα-συγγραφέας

Κάποτε μια μητέρα ρώτησε τον Αϊνστάιν τι έπρεπε να κάνει για να γίνει το παιδί της τόσο έξυπνο όσο αυτός.

– Να του διαβάζετε παραμύθια, απάντησε ο Αϊνστάιν.

– Ωραία. Και μετά; ζήτησε να μάθει η μητέρα.

– Παραμύθια και πάλι παραμύθια, επέμεινε ο Αϊνστάιν.

Κάθε μέρα, όλο και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές που μιλούν για την ασφυκτική κατάσταση που δημιουργείται στη ζωή των παιδιών μας, από τις λογής-λογής “σειρήνες” που τα περιβάλλουν.

Δεν είναι εύκολο να κάνεις ένα παιδί να αφήσει το κινητό, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση για χάρη του βιβλίου, το οποίο αδυνατεί να ανταγωνιστεί την ψυχαγωγία που παρέχει η τεχνολογία σήμερα. Δεν είναι, όμως, αδύνατο. Υπάρχει ελπίδα. Για να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία, υπάρχουν χίλιοι δυο τρόποι.

Ας αρχίσουμε να διαβάζουμε, συστηματικά, βιβλία στο μικρό παιδί. Η πράξη μας αυτή μιμείται την αφήγηση παραμυθιού. Ισχυροποιεί τις γέφυρες ανάμεσα σε μας και το παιδί, το αναπτύσσει πνευματικά και συναισθηματικά, εξάπτει τη φαντασία του, το βοηθάει να υιοθετήσει σωστή στάση απέναντι στη ζωή, του γνωρίζει την ίδια τη ζωή από τα πρώτα τρυφερά σχολικά του χρόνια. Το βοηθάει να γνωρίσει τους ανθρώπους και τον εαυτό του. Να πλουτίσει τις εμπειρίες, τις γνώσεις, τις ιδέες του, να αναπτύξει την κρίση του, να καλλιεργηθεί αισθητικά, να μάθει να αγαπάει ό,τι καλό, ωραίο και αληθινό. Το βοηθάει να διαμορφώσει το χαρακτήρα του μέσω της ταύτισης και της μίμησης. Να κοινωνικοποιηθεί. Να γνωρίσει το παρελθόν της φυλής του, το παρελθόν της ανθρωπότητας, να ακούει τη μητρική του γλώσσα σε ποικίλους ρυθμούς. Το βοηθάει να καλλιεργηθεί γλωσσικά, να δεχτεί την ανάγνωση. Το γεμίζει χαρά.

Η οικογένεια, είναι η πρώτη πού θα δημιουργήσει το ευνοϊκό κλίμα για να γνωρίσει και ν’ αγαπήσει το παιδί το καλό βιβλίο. Τα παιδικά βιβλία για τα πολύ μικρά παιδιά είναι γεμάτα με εικόνες. Κι είναι έτσι φτιαγμένα ώστε να δημιουργούν μια ευχάριστη, μια ζεστή σχέση, ανάμεσα στο γονέα και το παιδί. Γρήγορα η εικόνα μπαίνει στο οπτικό πεδίο του παιδιού.  Μέσα στη ζεστή μας αγκαλιά θα μπορέσει να ερμηνεύσει την εικόνα, να διηγηθεί μια ιστορία, ν’ ανακαλύψει μαζί μας τις λεπτομέρειες των εικόνων.  Το μαγικό δώρο της ανάγνωσης γίνεται σιγά σιγά κτήμα του. Εμείς είμαστε ο καταλύτης.

Είμαστε ο αφηγητής. Ο σωστός αφηγητής που χρειάζεται σωστή άρθρωση και προφορά. Που χρειάζεται αφήγηση με τονισμό και χρωματισμό, με απλότητα και αμεσότητα, με  δραματικότητα και ενθουσιασμό. Χρειάζεται να γινόμαστε παραμυθάδες, να φοράμε το καπέλο του παραμυθά, να καθόμαστε στο «θρόνο» του παραμυθά, να δημιουργούμε μια ονειρεμένη ατμόσφαιρα χαλαρωτική για το μικρό παιδί. Σκοπός μας είναι  να διασκεδάσει, να ταυτιστεί με τους ήρωες, να ονειρευτεί. Το παιδί αγαπά να υποδέχεται τα παραμύθια με λαϊκά στιχάκια. «Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη…» ή με ένα μαγικό ραβδί, που θα το ακουμπήσει, σαν «παραμυθόσκονη», που θα το ραντίσει. Η ατμόσφαιρα γίνεται ξαφνικά  τόσο εύκολα μαγική…

Καθώς  διαβάζουμε  το βλέπουμε πως μας κοιτάζει αλλά συγχρόνως ταξιδεύει αλλού. Έχει γίνει ένα με τη μαγεία. Το ταξίδι είναι τόσο συναρπαστικό, που το παιδί ακούει στην κυριολεξία με «το στόμα ανοιχτό». Είναι η ώρα τέτοια, που δεν την αφήνουμε να μας ξεφύγει. Δεν κλείνουμε το βιβλίο λέγοντας «και… έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα».Προχωράμε. Προχωράμε στη μυθοπλασία. Δημιουργούμε. Δημιουργούμε δημιουργούς.   

Παίρνοντας το παιδί στα χέρια του εικονογραφημένα βιβλία δείχνει εκεί το καθετί που βλέπει και το λέει με τ’ όνομά του. Σιγά-σιγά συνδέει την εικόνα με τα γράμματα που τη συνοδεύουν, ζητά να του διαβάσουν τα παράξενα αυτά “σημαδάκια” και ταυτόχρονα του γεννιέται η επιθυμία να μπορέσει και αυτό, από μόνο του, να διαβάσει το ίδιο. Και δεν είναι καθόλου παράξενο, πού ακούμε τα παιδιά μας σ’ αυτή την ηλικία, να διηγούνται μιαν ιστορία στον εαυτό τους, βλέποντας απλώς και μόνο τις εικόνες του βιβλίου!

Το παιδί πρέπει να νιώσει ελεύθερο να αναπτύξει τη φαντασία του, να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο. Όταν μετά   έρθει στο Σχολείο, στην πρώτη τάξη, κι αποκτήσει πια την ικανότητα της ανάγνωσης, ο δάσκαλος έχει την ευθύνη να το φέρει σε επαφή με το γραπτό λόγο και να το βοηθήσει ν’ αναπτύξει την αναγνωστική ικανότητα. Το παιδί, σ’ αυτή τη φάση της ζωής του έχει κάνει μια μεγάλη ανακάλυψη! Τώρα μπορεί ν’ αποκρυπτογραφεί τα γράμματα – σύμβολα κι αυτό του δημιουργεί εμπειρίες, που έχουν καθοριστική σημασία!

Σε καμιά περίπτωση δε χρειάζεται να εξαναγκάζουμε το παιδί μας να διαβάσει κάτι. Δε θ’ αγαπήσουν τα παιδιά μας το διάβασμα, αν τα πιέζουμε! Το καλύτερο είναι να τα φέρουμε κοντά σε βιβλία που του προκαλούν ενδιαφέρον, που είναι καλογραμμένα και καλοτυπωμένα. Θα το πετύχουμε αυτό αν φροντίσουμε να έχουμε στο σπίτι μας τη “γωνιά του βιβλίου”. Να έχουμε στο παιδικό δωμάτιο, όπου είναι αυτό δυνατό, ένα έπιπλο απλό ή έστω ένα ράφι και εκεί, με τη συνεργασία του, να δημιουργούμε σιγά-σιγά η προσωπική του βιβλιοθήκη, ώστε να μπορεί  να χρησιμοποιεί όποτε θέλει τα βιβλία του, αλλά και κυρίως να τα βλέπει., να μεταμορφώνονται σε κιβωτούς ονειροταξιδιών.

Συνιστάται να παίρνουμε τα παιδιά μας στις Βιβλιοθήκες, στα βιβλιοπωλεία και στις διάφορες εκθέσεις βιβλίου, που κατά καιρούς διοργανώνονται από διάφορους φορείς. Να έχουν την εμπειρία και να βλέπουν τα πλήθη των βιβλίων. Να χορταίνει το μάτι τους να βλέπει βιβλία με πολύχρωμα εξώφυλλα, με ωραίες εικόνες, με καλλιτεχνική εμφάνιση. Να τα πιάνουν, να τα αγγίζουν ελεύθερα, χωρίς “μη” και “όχι”, να τα ξεφυλλίζουν, να τα αγοράζουν μόνα τους, να τα σφίγγουν στην αγκαλιά τους!

Το κυριότερο όμως είναι να τα μάθουμε, όσο μεγαλώνουν, να επιλέγουν τα βιβλία πού θα διαβάσουν. Ας μη γίνεται η επιλογή τους με μόνο κριτήριο το πολύχρωμο εξώφυλλο, το μεγάλο σχήμα ή ακόμη και τ’ όνομα του συγγραφέα… Ας μάθουμε τα παιδιά μας να διαβάζουν την περίληψη του περιεχομένου, που συνήθως υπάρχει στο οπισθόφυλλο, να το ξεφυλλίζουν, να βρίσκουν και να διαβάζουν τις κριτικές βιβλίων που δημοσιεύονται, τις ελάχιστες δυστυχώς, στα λιγοστά περιοδικά για τα παιδικά βιβλία.

Είναι πολύ σημαντικό να διαμορφώσουμε ένα κλίμα ευνοϊκό για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας μέσα στην οικογένεια. Είναι σημαντικό να γίνουμε και εμείς θερμότεροι αναγνώστες. Καλές είναι οι οθόνες και τα διάφορα πληκτρολόγια που κατακλύζουν κάθε παιδί. Στις οθόνες αυτές όμως το παιδί βλέπει ό,τι δημιούργησε η φαντασία ενός άλλου, άγνωστου, που ζει πολύ μακριά. Βλέπει αυτό που αποφάσισε κάποιος άλλος. Στο βιβλίο, με τα μάτια της ψυχής του, θα δει αυτό που δημιούργησε η δική του φαντασία. Αυτή είναι διαφορά, αυτή είναι η μαγική συνταγή που δημιουργεί δημιουργούς.

αναδημοσίευση: Anna’s Pappa blog