Ανοίγοντας το βιβλίο του Δημήτρη Τσινικόπουλου, το πρώτο πράγμα που παρατηρεί ο αναγνώστης είναι ρήσεις που αφορούν τον Ιησού και προέρχονται από τη γραφίδα μεγάλων επιστημόνων των νεότερων χρόνων. Σ’ όλες βεβαιώνεται η αναγνώριση του προσώπου του Χριστού και μ’ όλες αυτές ως προμετωπίδα ο συγγραφέας δείχνει εξαρχής την πρόθεση του στην αντιπαράθεση που επιχειρεί ο Dawkins ενάντια στον ιστορικό και υποστατικό (στη θεότητα) Χριστό. Πράγματι, ο Dawkins δεν κινείται εναντιωτικά προς μία συγκεκριμένη εκτροπή του χριστιανισμού ή μία ιδιαίτερη (παρεκκλίνουσα) τάση του, αλλά κινείται ενάντια στον ίδιο τον Χριστό ως ιστορικό πρόσωπο, και κατ’ επέκταση ως πρόσωπο που έχει θεϊκή ταυτότητα.

Ο Δ. Τσινικόπουλος εκπλήσσει τον αναγνώστη με τη συλλεκτική του δυνατότητα. Συλλέγει επιμελώς ρήσεις και σημεία που τον ενδιαφέρουν, αλλά δεν μένει εδώ. Δημιουργεί ταυτοχρόνως το υλικό του οικοδομώντας αυτό που ο ίδιος συστηματικά εντέλει θέλει να υποστηρίξει. Ο Dawkins είναι γνωστός εκφραστής του νεοαθεϊσμού και ως τέτοιος έχει αποκτήσει φήμη. Η φήμη του αυτή, όμως, είναι παρυπόστατη. Η υποστατική φήμη, όπως μεθοδικά αποδεικνύει ο Δ. Τσινικόπουλος, ανήκει στον ίδιο τον (ανά τους αιώνες αντιλεγόμενο) Χριστό. Η παρυπόστατη φήμη χτίζεται σε ανεδαφικό επίπεδο, Απ’ αυτόν που θέλει να τροχίσει την πίστη στην ιστορική ύπαρξη του Χριστού, πολύ δε περισσότερο τη θεϊκή του υπόσταση.

Ο Δ. Τσινικόπουλος επιλέγει με επιστημονική προοπτική μία συγκεκριμένη θεματολογία ερωτημάτων – θέσεων του Dawkins που θεωρούνται βασικές, ώστε να τις αντιμετωπίσει απαντητικά με συγκεκριμένα ιστορικά δεδομένα-μαρτυρίες. Αντιμετωπίζοντάς τα (τες), αντιμετωπίζει, βεβαίως, το εγχείρημα του Dawkins που σκοπεύει στην αποδόμηση της χριστιανοσύνης.

Έτσι, το πρώτο θέμα που εξετάζεται είναι η ιστορικότητα του Χριστού και η σημασία της ιστορικής του πραγματικότητας. Αναφέρεται πλειάς πηγών που μαρτυρούν τον Ιησού ιστορικά και καταδεικνύεται η ανιστορική οικοδομή της ιδεολογίας του Dawkins. Δεν είναι τυχαίο που ο Dawkins υποστηρίζει την ανυπαρξία του ιστορικού Ιησού, ενώ κυρίως από τον 18ο ως τον 20ό αιώνα, βιβλιογραφικά -ακόμη πιο έντονα στις προτεσταντικές συγγραφές-, είναι γεμάτη η έρευνα από ιστορικά θεολογικά εγχειρίδια που βεβαιώνουν την ιστορικότητα του Χριστού.

Φαινομενικά δεν προβάλλει ως δύσκολο το να αντιμετωπίσει κανείς τα επιχειρήματα του Dawkins. Ωστόσο, στην πράξη, η διαφήμισή του στην παγκόσμια αγορά απαιτεί ανταπόκριση, τέτοια που να δείχνει ότι αυτή η ιδιολογία του Dawkins είναι παρυποστατική και προέρχεται μόνο από την εντύπωση που προκαλεί ο Dawkins αντιμαχόμενος την υποστατική (πραγματική εν Θεώ) δυναμική του Χριστού. Ο Δ. Τσινικόπουλος ανταποκρίνεται σ’ αυτό το αίτημα με λιτότητα και ευθυλογία.

Άλλο θέμα, ως εκ τούτου, που απασχολεί τον Δ. Τσινικόπουλο είναι η δυναμική των θαυμάτων του Χριστού και ο χαρακτήρας τους. Αποδεικνύει την αληθινότητά τους, και σημειώνει θεολογικότατα ότι «ο ίδιος (ενν. ο Χριστός) ήταν το μεγαλύτερο θαύμα επί γης –”ο Λόγος που έγινε σάρκα”». Είναι αξιοσημείωτο ότι εμβόλιμα στις ενότητες εξέτασης των ερωτημάτων, που ο συγγραφέας του παρουσιαζόμενου βιβλίου θέτει προς απάντηση, τοποθετούνται πλαίσια παραρτημάτων που διευκολύνουν με τις πληροφορίες τους τον αναγνώστη να αποκτήσει γόνιμο προβληματισμό από το αποδεικτικό υλικό του γράφοντος.

Σημειώνω υπενθυμιστικά ότι η “διαφωτιστική” ή “μεταμεσαιωνική” διάθεση που εκδηλώθηκε κυρίως στη θεολογία της προτεσταντικής Δύσης ήταν να υποστηριχθεί η ιστορική (ανθρωποκεντρική) σημασία του Χριστού. Αυτό βέβαια είχε ως συνέπεια τον παραμερισμό της θεολογικής σημασίας του ευαγγελίου και την απο-υποστασιοποίησή του. Τι εννοώ μ’ αυτό: ότι δεν εντοπιζόταν η υπόσταση του λόγου του ευαγγελίου στον ίδιο τον θεϊκό Λόγο, αλλά απολυτοποιούνταν ο λόγος του ευαγγελίου άσχετα με τη θεϊκή υπόσταση του Χριστού.

Στον Dawkins το πρόβλημα, εντέλει, είναι καταρχήν η άρνηση της υποστατικότητας του Ιησού (όχι απλά της ιστορικότητας). Γι’ αυτό ο Δ. Τσινικόπουλος δεν μένει στατικά στό ιστορικό κομμάτι των αποδείξεων. Ασχολείται με τα θαύματα και την αξιοπιστία τους για την ένθεη υποστατικότητα του Χριστού. Η έκθεση της σωτήριας θεότητάς του ήταν ιστορικά δημόσια. Η νεοαθεϊστική, λοιπόν, διάθεση του Dawkins αναιρείται όχι μόνο στη βάση της αποδείξιμης ιστόρισής της, αλλά και της απόδειξης του ενυπόστατου χαρακτήρα της, μέσα από τη σωτηριολογική της δυναμική υπέρ του οικουμενικού ανθρώπου.

Πράγματι, ο χαρακτήρας των θαυμάτων, μέσα από τη δωρεάν θεραπεία που προσφέρεται από τον Χριστό, είναι ό,τι κάνει τη διαφορά της ποιότητας της εκ Θεού θαυματουργικής επέμβασης. Ο Δ. Τσινικόπουλος σημειώνει ουσιαστικά ότι είναι ο ίδιος ο Χριστός, ως σαρκωμένος Θεός, το θαύμα καθεαυτό, το οποίο δεν προσφέρεται ανταλλακτικά, αλλά δωρεάν στον οικουμενικό δήμο και την ιστορία του ανθρώπου.

Η ταυτότητα του Ιησού, λοιπόν, είναι κάτι που θέτει ο συγγραφέας ως ερώτημα προς εξέταση αναφερόμενος εκτενώς στη μαρτυρία του αποστόλου Παύλου επί του θέματος, διδασκαλία του οποίου ταυτίζεται μ’ αυτή του Ιησού Χριστού. Εν πάση περιπτώσει, ο Δ. Τσινικόπουλος αποδεικνύει ότι ο Dawkins είναι αρνητής, άθεος υποστηρικτής της ιδιολογίας που υποστηρίζει αντι-ιστορικά.

Καταλαβαίνει, εξάλλου, ο Δ. Τσινικόπουλος, (και) θεολογικά σημεία, όπως αυτό περί αντίλυτρου, σχετικά με το νόημα της σωτηρίας που προσφέρει ο Χριστός. Ο Δ. Τσινικόπουλος προσεγγίζει την ενδότερη σημασία της πτώσης του ανθρώπου από τον παράδεισο. Δίνει έμφαση στη θεώρηση της φύσης του κακού σε σχέση με τη θεώρηση της πεσούσης ανθρώπινης φύσης, βρίσκοντας μαρτυρίες και από τον φιλοσοφικό στοχασμό που μαρτυρούν τη βαθύτητα της χριστιανικής θεώρησης επί του θέματος.

Σαφώς και δεν μπορούν να ισχύσουν απόψεις περί σαδομαζοχισμού του Θεού, όπως αυτές του Ζίζεκ, ο οποίος, εφόσον -και στο μέτρο που- τις υποστηρίζει, προφανώς δεν λαμβάνει υπόψη του ουσιαστικά ότι ο Θεός ως αυτοαγάπη-αυτοζωή την πράξη θυσίας δεν την προτείνει στον άνθρωπο ανταλλακτικά-ωφελιμιστικά, αλλά ως πανανθρώπινη δωρεά. η ενυπόστατη συμπόνοια, Έτσι, του οικουμενικού ανθρώπου, είναι το χαρακτηριστικό του χριστιανικού βίου, ενώ η ανυπόστατη εκείνου του βίου που πάσχει με (ή για) τον άλλον άνθρωπο τη θεωρία μόνη.

το ότι τα ευαγγέλια δεν αντιφάσκουν το σημειώνει ο συγγραφέας δείχνοντας τον Dawkins ανεδαφικό και χωρίς ερείσματα ερευνητικά. ο Δ. Τσινικόπουλος διαβλέπει τη σημασία της οικουμενικότητας του προσώπου του Χριστού και της οικουμενικής σωτηριολογικής του πρότασης. Έτσι προκρίνει την ευρεία σημασία της αγαπητικής του προτροπής και αντικρούει την κατανόηση της χριστιανικής αγάπης από τον Dawkins ως μερική και εσωστρεφή.

Ο συγγραφέας στην αντίδρασή του προς τον Dawkins δείχνει ο ίδιος τη γνώση του στις πηγές της πρωτοχριστιανικής, της γνωστικής ή και της απόκρυφης γραμματείας, κάτι που, εκ των καταδεικνυομένων, δεν έχει ο Dawkins. Βεβαίως, με συστηματικό τρόπο, ο Δ. Τσινικόπουλος αναιρεί την άρνηση της εμπρόσωπης σχέσης ευαγγελιστών με τον Χριστό ή την άμεση σχέση αυθεντικών μαρτυριών γι’ αυτόν. ιδιαιτέρως σημαντικό είναι ότι παραπέμπει στην ανάδειξη της θεϊκής ταυτότητας του Χριστού -με πλείστα όσα αγιογραφικά παραδείγματα, καταδεικνύοντας ότι η θεολογικο-ιστορική παιδεία του Dawkins είναι αναιμική και άζωη. Η αντιφατική υποδομή της αρνησιθεΐας του και της Χριστομαχίας του Dawkins κινείται, ως εκ τούτου, μέσα από το επίπεδο της φαντασίας, στην οποία ξεδιπλώνει το όλο σκεπτικό του. αυτό το σκεπτικό αποδεικνύεται ως εγωπαθές, ως κάτι δηλαδή που προσπαθεί να κερδίσει δύναμη από τον όντως δυνατό.

Ο Δ. Τσινικόπουλος ονομάζει τον Dawkins “αθεϊστή ιδεολόγο” ακριβώς διότι κινείται αυτός στον ανεπιστημονικό λόγο. τον αποδεικνύει εντέλει και εικοτολόγο μέσα από συγκεκριμένα αποσπάσματα των γραφών του, οι οποίες δείχνουν ότι ο Dawkins, όπως κι άλλοι του είδους, θρησκειοποιούν την ιδεολογία τους. Ο Χριστός θανατώνεται αδιάπτωτα απ’ όσους πιστεύουν στην αυτοσωτηρία τους και προβάλλουν την ιδιολογία τους ως σωτήρια.

Έτσι στο επίμετρο ο Δ. Τσινικόπουλος δείχνει δια του G. Papini, σαφώς ότι όσοι στο ίδιο πλαίσιο προσπάθησαν να αποϊστοριοποιήσουν τον Χριστό, στην ουσία, εντέλει, σκόπευαν να αποδυναμώσουν την ταύτισή του με τη θεϊκή υπόσταση. Κλείνει τη μελέτη του με την παράθεση (δια εικόνων) αρχαίων ευρημάτων που διαψεύδουν τις θέσεις του Dawkins.

Ο Δ. Τσινικόπουλος εργάζεται, όπως ανέφερα, ως συλλέκτης υλικού με ιστορικοκριτική προοπτική. δεν μένει όμως σ’ αυτό το πλαίσιο εργασίας, αλλά επ’ αυτού οικοδομεί δημιουργικά την έρευνά του, προτείνοντας συγχρόνως την ιστορική σημασία του χριστολογικού διαδρόμου για την οικουμενική ανθρωπότητα.

Ιωάννης Γ. Κουρεμπελές
Καθηγητής ΑΠΘ