Η Ηλιάνα Παντολέων μιλά για το παραμύθι της “Οι περιπέτειες τριών φίλων”
Ένα τραγούδι λέει «τα παραμύθια δεν είναι αλήθεια αλλά τουλάχιστον δεν είναι ψέματα» . Όχι μόνο το παραμύθι δε λέει ψέματα, αλλά περιγράφει με τον πιο γλαφυρό και εύστοχο τρόπο την αλήθεια του εαυτού ο οποίος συχνά βασανίζεται από συγκρούσεις, διλήμματα, μεικτά συναισθήματα, άγχη και φόβους.
Το παραμύθι σε αντίθεση με τις παιδικές ιστορίες που συμβαίνουν στο εδώ και τώρα, συμβαίνει στο εκεί και τότε. Αυτό σημαίνει πως λαμβάνει χώρα πολύ μακριά από την πραγματικότητα του παιδιού και δημιουργεί έτσι το πιο ασφαλές περιβάλλον για να μπορέσει το παιδί να προσαρμόσει τα ασυνείδητα περιεχόμενα του παραμυθιού στη δική του φαντασία έτσι ώστε να κατανοήσει καλύτερα τι του συμβαίνει και να οδηγηθεί στη λύτρωση. Το παραμύθι όχι μόνο διασκεδάζει και καλωσορίζει τον Ύπνο, αλλά δίνει εικόνες στο παιδί και μορφοποιεί τις φαντασιώσεις του οι οποίες ειδάλλως θα ήταν πολύ απειλητικές. Οι ήρωες και τα πάθη τους δίνουν τη δυνατότητα στο παιδί να ταυτιστεί χωρίς φόβο και να βρει λύση στα προσωπικά του προβλήματα με τον πιο εύκολο και ανώδυνο τρόπο. Δίνουν το χώρο στο παιδί να αποδεχτεί την κακή του πλευρά και να προβάλει τα αρνητικά του συναισθήματα χωρίς ενοχή. Προετοιμάζουν, επίσης, το παιδί για δύσκολους καιρούς και το ενημερώνουν πως χρειάζεται υπομονή, ωρίμανση και πίστη ώσπου ο εαυτός να γνωρίσει τις χάρες του και να ευτυχίσει. Το παραμύθι υπόσχεται ένα αίσιο τέλος ύστερα από πολλές κακουχίες. Τιμωρεί το κακό και ευεργετεί το καλό ενώ ταυτόχρονα τα εναλλάσσει. Δεν αφήνει διφορούμενα νοήματα ούτε περιγράφει αμφιθυμικούς ανθρώπους. Προσφέρει οργάνωση στο χάος και προοπτική στην απελπισία. Απενοχοποιεί, αποδέχεται χωρίς όρους και υπόσχεται. Τέτοια είναι τα πρόσωπα και τα γεγονότα του παραμυθιού, ανθρώπινα και συνυφασμένα με την πολυπλοκότητα του ψυχισμού και την ποιότητα της παιδικής σκέψης.
Το βιβλίο “Οι περιπέτειες τριών φίλων” μέσα από τις περιπέτειες τριών φίλων που συμβολίζουν τα τρία στοιχεία του ψυχισμού, το Εγώ το Υπερεγώ και το Ασυνείδητο, πραγματεύεται την πάλη του εαυτού για ολοκλήρωση, ισορροπία και ευτυχία.
Το Μαργαριτάρι μορφοποιεί το Εγώ, το σφαιρικό του σχήμα συμβολίζει την ολοκλήρωση, το καπέλο του τις γνωστικές δεξιότητες που χρησιμοποιεί και η σκάλα την τάση του ψυχισμού για ανάπτυξη και πρόοδο.
Ο Αστερίας μορφοποιεί το Ασυνείδητο. Πιο αγκυλωτός στο σχήμα του, με πρωτόγονη φύση, έχει κινητήρια δύναμη αλλά και καταστροφική, όπως διαφαίνεται μέσα από τα προβλήματα που δημιουργεί στους άλλους δυο φίλους.
Ο Ιππόκαμπος, πιο πολύπλοκος και εκλεπτυσμένος στο σχήμα του, με ακέραιο χαρακτήρα, μορφοποιεί το Υπερεγώ και είναι ο μεγαλύτερος φίλος καθώς οργανώνεται αργότερα κατά την ανάπτυξη του παιδιού.
Η κακή συνήθεια που είχε το Μαργαριτάρι θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε κάθε σύμπτωμα, οργανωμένο ή μη, που εμφανίζεται κατά την ανάπτυξη του παιδιού και δυσκολεύει τη ζωή του.
Το Μαργαριτάρι, ένας από τους τρεις φίλους
Αυτός ο Εαυτός
Οι Ενήλικες στη Ζωή του Παιδιού και τα Παράξενα Πλάσματα στη Θάλασσα
Όπως αναφέρω στο άρθρο για τη μαγεία, οι ενήλικες έχουν την τάση για ορθολογισμό και την ανάγκη να κατανοούν τον κόσμο μέσα από αιτιώδεις σχέσεις. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των Μεγάλων είναι ότι όταν μεγαλώνουν ξεχνούν πως κάποτε ήταν παιδιά!
Στο βαθμό βέβαια που κάποια πράγματα πρέπει να τα αφήνουμε πίσω, αυτό είναι ιδιαίτερα βοηθητικό. Τι γίνεται, όμως, όταν οι ενήλικες αποκτούν δικά τους παιδιά; Πώς επικοινωνούν μαζί τους όταν έχουν ξεχάσει οι ίδιοι τα παιδικά τους βιώματα και η σκέψη τους απέχει έτη φωτός από την παιδική σκέψη;
Τότε οι Μεγάλοι γίνονται σαν τα παράξενα πλάσματα του βυθού. Απαιτητικοί, επικριτικοί, πεισματάρηδες και ακατανόητοι. Τα παιδιά τους κοιτούν από δω τους κοιτούν από κει, μη μπορώντας να τους καταλάβουν. Άλλες φορές φαίνονται αστείοι άλλες πάλι πολύ απειλητικοί. Πώς μπορεί να κατανοήσει το παιδί τον κόσμο αν δε μπορεί να κατανοήσει πρώτα τον γονέα; Έργο δύσκολο αλλά και πολύ καθημερινό.
-«Αν δεν φας, δεν έχει παιχνίδι»
-«Αν ξαναμιλήσεις έτσι, ξέχνα την εκδρομή»
Τι σχέση έχει το φαγητό με το παιχνίδι; Τι σχέση έχει μια κακή συμπεριφορά με τη στέρηση της εκδρομής;
Στο μυαλό του παιδιού καμία σχέση βέβαια. Πρόκειται για λόγια παράλογα και πολύ στερητικά.
Αν δεν θέλουμε να μας βλέπουν τα παιδιά σαν παράξενα πλάσματα, τότε στην προσπάθειά μας να τα κατανοήσουμε και να περάσουμε ένα σημαντικό μήνυμα, καλό θα είναι να κάνουμε μια αναδρομή στα δικά μας παιδικά χρόνια. Ταυτόχρονα, η επιλογή του παραμυθιού αποτελεί την καλύτερη προσέγγιση του κόσμου καθώς η πλοκή και τα δρώμενα του είναι πολύ κοντά στην παιδική πραγματικότητα και σκέψη. Η πολυπλοκότητα του θαλάσσιου κόσμου συμβολίζει, βέβαια, την πολυπλοκότητα της ζωής για το ανώριμο παιδί.
Τα Σύμβολα του Παραμυθιού
Σχήμα. Το μαργαριτάρι είναι στρογγυλό και σμιλευμένο και συμβολίζει ένα ισορροπημένο, ώριμο Εγώ. Το στρογγυλό σχήμα στη γλώσσα των συμβόλων αναφέρεται στο Όλο.
Σκάλα, καπέλο. Πρόκειται για υπάρχοντα/δεξιότητες/ψυχικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται και σε άλλη ιστορία.
Αυλή. Συμβολίζει τον ψυχισμό που αντέχει, εμπεριέχει, προσφέρει.
Αστερίας, ο μικρότερος σε ηλικία φίλος. Παρόλο που το ασυνείδητο είναι αρχέγονο και πρωτόγονο και «γεννιέται» πρώτο ως στοιχείο του ψυχισμού, ωστόσο η περίοδος εκείνη που κυριαρχεί καθοδηγώντας τον άνθρωπο είναι η πρώιμη ηλικία όπου ακόμα οι άμυνες, οι γνωστικές δεξιότητες αλλά και οι αρχές του Υπερεγώ δεν έχουν αναπτυχθεί . Κυριαρχεί όσο ο ψυχισμός είναι ανώριμος. Αργότερα αναπτύσσεται το υπερεγώ που τροφοδοτεί τον ψυχισμό με ανώτερες αξίες και επιταγές.
Θαλάσσια πλάσματα. Συμβολίζουν τις ενήλικες φιγούρες με τις παραξενιές, τις απαιτήσεις τους και τις ιδιαιτερότητες τους που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη σχέση με το παιδί. Συχνά, προσηλωμένοι στον ενήλικο τρόπο σκέψης και ξεχνώντας τη δική τους παιδική ηλικία, οι ενήλικες γίνονται ακατανόητοι στα μάτια του παιδιού.
Πολυπλοκότητα του θαλάσσιου κόσμου. Συμβολίζει την πολυπλοκότητα της ζωής για το παιδί.
Περιγραφή των χαρακτήρων του Αστερία και του Ιππόκαμπου. Περιγραφή του Ασυνειδήτου και του Υπερεγώ.
Μαργαριτάρι. Ο εαυτός που παλεύει να ισορροπήσει τις δυνάμεις μέσα του.
Καπέλο. Η λύση ήρθε από το κεφάλι του, το δυνατό Εγώ είναι εφοδιασμένο με γνωστικές δεξιότητες και ευφυία.
Συνήθεια. Συμβολίζει το σύμπτωμα, την αγωνία, την σύγκρουση και κάθε δυσκολία της ανάπτυξης που μπορεί να επιφέρει «ακρωτηριασμό» ψυχικό.
Τέλος: Εμπιστοσύνη στον εαυτό, στις ικανότητες του παιδιού
Χάρη στην ιδιαιτερότητα της μερικής εικονογράφησης των ηρώων, δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να φαντασιώσει μόνο του τους ήρωες και να τους ζωγραφίσει. Η απελευθέρωση της φαντασίωσης είναι απαραίτητη για να οικειοποιηθεί το παιδί το παραμύθι και να ταυτιστεί με τους ήρωες έτσι ώστε να λειτουργήσει η ιστορία ψυχοθεραπευτικά και λυτρωτικά. Ταυτόχρονα, το υλικό του παιδικού ιχνογραφήματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κλινική πράξη από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Τα συγκεκριμένα παραμύθια είναι κατάλληλα προς ανάγνωση από τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και κάθε ενήλικα φροντιστή που επιθυμεί να εισάγει το παιδί στη μαγεία, απαραίτητο στοιχείο για να μπορέσει να κατανοήσει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του.
Αν και το παραμύθι δεν έχει ηλικία, αναμένεται να ωφελήσει περισσότερο παιδιά άνω των 4 ετών.
Αγοράστε το βιβλίο μέσω του αυτοματοποιημένου συστήματος πώλησης του ηλεκτρονικού καταστήματος fylatos.com, προσθέτοντας το στο καλάθι ή με τηλεφωνική παραγγελία στο 2310-821622 ή μέσω βιβλιοπωλείων.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1983. Είναι ψυχολόγος, απόφοιτος Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών ειδίκευσης στην κλινική ψυχολογία από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ζει και εργάζεται στην Αμερική, στην Πολιτεία του Μίσιγκαν. Διαθέτει κλινική εμπειρία με παιδιά, εφήβους και ενήλικες τόσο από ιδιωτική πρακτική όσο και από συνεργασία με δημόσιους φορείς. Παράλληλα με την άσκηση κλινικού έργου, ασχολείται με τη συγγραφή παραμυθιών.
«Θεωρώ πως το παραμύθι είναι ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος με σπουδαίες ψυχοθεραπευτικές ιδιότητες χάρη στη γλώσσα των συμβόλων που χρησιμοποιεί. Αποτελεί την πιο απλή και γνήσια προσέγγιση των ασυνείδητων λειτουργιών που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και για αυτό προσφέρει σημαντικό υλικό στην ψυχοθεραπεία παιδιών, παρόμοιο με αυτό των ονείρων στην ψυχοθεραπεία ενηλίκων».
αναδημοσίευση από Tales and the Psych
