Το μεγαλείο του Ερωτα και της φύσης

«Η ποίηση είναι σκέψεις που αναπνέουν και λέξεις που καίνε», είπε κάποτε ο Εντγκαρ Αλαν Πόε. Με βάση τα λόγια του Αμερικανού λογοτέχνη αντιλαμβάνεται κανείς πως η ποίηση είναι ζωντανός οργανισμός που παίρνει σάρκα και οστά. Κάτι ανάλογο παρατηρεί κανείς, εντρυφώντας στην ποιητική συλλογή του Δημήτρη Τσινικόπουλου «Terra Amata», που δικαίως φέρει αυτό τον τίτλο, καθώς εξυμνεί τον έρωτα και το χώμα, τη γη που τον γεννάει.

Η εν λόγω ποιητική συλλογή απαρτίζεται από τρεις ενότητες (Α, Β, Γ) με ποιήματα κατά βάση σύντομα και πυκνογραμμένα, χωρίς κάποιο ίχνος ωραιοποίησης ή επιτήδευσης. Αυτή η καλώς εννοούμενη απλότητα ωθεί τον αναγνώστη να ταυτιστεί με τα συναισθήματα του ποιητή.

Ηδη από τα πρώτα ποιήματα της πρώτης ενότητας παρουσιάζεται ένας συνδυασμός επιθέτων και ουσιαστικών, τα οποία δημιουργούν εικόνες και δίνουν έμφαση στο υποκείμενο, δηλαδή στο πρόσωπο που δρα ή στην έννοια που προσωποποιείται και ενεργεί για τον έρωτα. Παραθέτω εδώ ένα σχετικό παράδειγμα:

Ερωτας-

Πρώιμο αίμα

Χαμένα όνειρα

Δύο μάτια στοχαστικά

Δέντρα χιονισμένα κι ήλιος

Ηλιοφόρα ματωμένα κύματα

Επιπλέον, αν εστιάσει κάποιος στο περιεχόμενο των ποιημάτων, όπως στους παραπάνω στίχους, διαπιστώνει πως ο ποιητής είναι επηρεασμένος, έστω και υποσυνείδητα, από το ρεύμα του υπερρεαλισμού. Διότι, κατά πόσο μπορούν, για παράδειγμα, τα κύματα να είναι ηλιοφόρα, πόσο μάλλον ματωμένα; Ο αναγνώστης ταξιδεύει νοερά πέρα από τη σφαίρα του πραγματικού και αγγίζει τα όρια του φανταστικού.

Για να μιλήσουμε, όμως, και για ζητήματα που αφορούν τη γλώσσα του ποιητή, σε ορισμένα ποιήματά του απευθύνεται σε β΄ ενικό πρόσωπο, όπως στην εξής περίπτωση:

Το όνομά σου-

λίγα γράμματα

Προσδίδεται ζωντάνια και οικειότητα στον λόγο του, εφόσον ο αναγνώστης μπορεί να παραστεί ως θεατής-μάρτυρας στην ερωτική εξομολόγηση του ποιητή. Ο ίδιος ο ποιητής γράφει κυρίως σε α΄ πρόσωπο, κάτι που καθιστά σαφές το προσωπικό στοιχείο στο έργο του. Εδώ ακολουθεί ένα παράδειγμα:

Κι είμαι εγώ

Μόνος κατάμονος

Απογυμνωμένος από σκέψεις

Και αισθήματα

Τα ποιήματα του Δημήτρη Τσινικόπουλου είναι κατεξοχήν ανομοιοκατάληκτα. Δεν ακολουθεί την πεπατημένη στην ποίησή του. Αντιθέτως, εμφανίζεται πρωτοπόρος και προοδευτικός. Επιπρόσθετα, συγκεντρώνει μια ποικιλία από σχήματα λόγου, που δικαίως εντάσσουν το έργο του στην τέχνη της ποιήσεως. Λόγου χάρη, χρησιμοποιεί το υπερβατό, όπως μπορεί να δει κανείς παρακάτω:

Αιμορραγία φωτός αμετάκλητη

Αλλού γίνεται εμφανής η παρήχηση:

Υγρό στο σώμα σου το στόμα

Αίμα που ορμάει σύσσωμο

Ω σώμα!

Επίσης, κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι ομόρριζες ή αλλιώς παράγωγες λέξεις:

Στάλαζε ο ήλιος

Σταλαγματιές

στα χείλη σου

Αλλοτε πάλι, όπως συνηθίζει στα περισσότερα ποιήματά του, επιστρατεύει το σχήμα του διασκελισμού, καθώς το νόημα ενός στίχου ολοκληρώνεται στον αμέσως επόμενο:

Ενας ποταμός από διάπυρα

Σε διαπλέει αστέρια

κι εγώ ενωτίζομαι

τους ίσκιους των σωμάτων αλύτρωτους.

Αντιθέσεις, ακόμη, προσδίδουν βάθος και μεστότητα στον λόγο του:

Το φιλί σου το θέλω ζωντανό

Στα νεκρωμένα μου χείλη

Από την άλλη, το ασύνδετο σχήμα επιταχύνει τον ρυθμό του ποιητικού λόγου:

Γαλάζια λεία λευκότης

καμπύλη της άπλας

Γραμμή

Λευκή ευθεία αφρισμένη

γυμνή καμπύλη λευκότης.

Συχνά, ο ποιητής ανοίγει και κλείνει το ποίημά του με τον ίδιο τρόπο ή με κάποιες μικρές παραλλαγές, δημιουργώντας ένα σχήμα κύκλου:

Στόμα τυφλό χωρίς φιλί

και ο αγέρας σου

Να τραντάζει τα παραθυρόφυλλα

…

Στόμα νεκρό χωρίς φιλί

και ο ίσκιος σου

Να τραντάζει τα παραθυρόφυλλα.

Ωστόσο, δεν απουσιάζει και η επανάληψη λέξεων ή φράσεων εντός του ποιήματος ή ακόμη και εντός της ίδιας στροφής:

Τα μάτια σου της έλεγε

Τα μάτια σου

Είναι πράσινα, τόσο πράσινα

Δύο πράσινα σμαράγδια

Είναι κατανοητό, λοιπόν, ότι ο κατάλογος δεν στερεύει με τα στοιχεία που πιστοποιούν τη δίκαιη αναγνώριση του Δ. Τσινικόπουλου ως ποιητή με σημαντική προσφορά στον λογοτεχνικό κύκλο. Αν κανείς προσεγγίσει το έργο του «Terra Amata» σφαιρικά και ψηλαφήσει όλες τις γωνιές του, θα γευτεί το μεγαλείο ενός ποιητή που γνωρίζει πώς να αντλεί την έμπνευσή του από τη φύση, ακόμη και για το πιο μεστό και απαράμιλλο συναίσθημα, τον Ερωτα. Η φύση σε όλες της τις εκφάνσεις λειτουργεί ως πυξίδα στην καρδιά του ποιητή, καθώς τον κατευθύνει στα βάθη του ωκεανού, από όπου αναδύονται οι Σειρήνες και τον οδηγούν στην απόλυτη σαγήνη, κυριευμένο από τα πιο έντονα, ωστόσο γήινα αισθήματα.

Οσον αφορά τον τρόπο γραφής του ποιητή, προσωπικά στάθηκα σε κάποια σημεία, όπου εφάρμοσε μια διαφορετική και καινοτόμο μέθοδο. Με μια λέξη, γραμμένη διαγώνια εν είδει ακροστιχίδας, κατορθώνει να οπτικοποιήσει το νόημα του στίχου.

Ολοκληρώνοντας τη μελέτη μου πάνω στην εν λόγω ποιητική συλλογή του Δ. Τσινικόπουλου, οφείλω να επισημάνω πως ο ποιητής είναι πολύ καλά καταρτισμένος στην ελληνική λογοτεχνία, καθώς συχνά γίνονται αντιληπτές οι αναφορές του σε στίχους ή λόγια άλλων ποιητών, που ενδεχομένως τους έχει μελετήσει σε κάποια άλλη χρονική στιγμή της ζωής του. Ομολογουμένως, ο ψυχικός-συναισθηματικός του κόσμος είναι σε θέση να ανασύρει αυτές τις μνήμες του παρελθόντος και να τις καταθέσει με μελάνι στο χαρτί. Προσωπικά, ένας στίχος από ποίημα της πρώτης ενότητας της συλλογής «Terra Amata» μου θύμισε έναν στίχο του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη (Συγχώρα με, αγάπη μου, που ζούσα πριν σε γνωρίσω…):

Τα χέρια μου

τ’ αγάπησα

απ’ τη στιγμή

που κράτησαν τα χέρια σου.

Σε αυτά τα λόγια του ποιητή ίσως κρύβεται όλη η ουσία της ύπαρξής του. Απέκτησε ταυτότητα από τη στιγμή που ένιωσε τον πρώτο παλμό της καρδιάς του για την αγαπημένη του.

Είναι γεγονός, λοιπόν, πως ο ποιητής με την πάροδο των ετών εκλεπτύνεται ολοένα και περισσότερο και αφυπνίζει τις αισθήσεις μας με τρόπο στοχαστικό και τρυφερό. Διέρχεται, επίσης, όλες τις χρονικές βαθμίδες, παρελθόν-παρόν-μέλλον, καταδεικνύοντας ότι η ποίησή του είναι διαχρονική και πάντα επίκαιρη. Σε προηγούμενες ποιητικές του απόπειρες ο λόγος του προσιδίαζε κάποτε και σε πιο αρχαιοπρεπείς όρους, που ενδεχομένως να χαρακτηρίζονταν από δυναμισμό και έντονη συναισθηματική φόρτιση.

Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την ποιητική του συλλογή διακρίνει κανείς την ευαισθησία του και τη ζεστασιά του. Ο ποιητικός του λόγος ίσως δεν είναι τόσο επιτηδευμένος τεχνικά, όμως κυλάει αβίαστα στα μονοπάτια του νου και της καρδιάς μας.

Πριν ανακεφαλαιώσω με τις εντυπώσεις μου, θα ήθελα να αναφερθώ εν συντομία στο φωτογραφικό υλικό που παραθέτει δίπλα σε κάθε ποίημα ο Δ. Τσινικόπουλος. Η επιλογή των εικόνων είναι πράγματι εύστοχη και επικεντρωμένη στο κατεξοχήν μήνυμα κάθε ποιήματος. Πρόκειται για έναν καίριο συγκερασμό λόγου και εικόνας. Ο ποιητής επιστρατεύει τη σπουδαιότερη, κατά τη γνώμη κάποιων, αίσθηση, δηλαδή την όραση, για να διεγείρει συναισθήματα. Και το επιτυγχάνει χωρίς καμιά αμφιβολία.

Θα ήθελα, λοιπόν, να κλείσω τον σχολιασμό μου με τα γνωστά σε όλους μας λόγια του Ελύτη: Ωσπου τέλος ένιωσα κι ας πα’ να μ’ έλεγαν τρελό, πως από ’να τίποτα γίνεται ο παράδεισος.

Λίγα γράμματα, λίγες συλλαβές, λίγες λέξεις, λίγοι στίχοι αρκούν για να δημιουργήσει ο κόσμος τον δικό του παράδεισο… Αρκούν για να μάθει ο άνθρωπος να ζει…

Βίκυ Μιχαηλίδου – Κλασσική Φιλόλογος

Εφημερίδα των Συντακτών (2019-08-02)